Patlayıcı Ortamlarda Ex ekipman Seçimi, Montajı, Bakımı ve Bu Ortamlarda Gaz Algılamanın Önemi - Webinar
Patlayıcı ortamlarda kullanılması yasal olarak zorunlu olan “Ex Ekipman” seçiminin sağlıklı yapılabilmesi için en önemli nokta; uygun olarak hazırlanmış bir Patlayıcı Ortam Sınıflandırması yani Patlamadan Korunma Dokümanıdır. Patlayıcı ortam sınıflandırmasında; zone’lar, zone (bölge)’ların mesafeleri, o zone’a sebep olan kimyasalın gaz/toz grubu ve sıcaklık sınıflarının mevcut olması gerekmektedir. Bu sınıflandırma; güncel standartlara, proses parametrelerine uygun olarak; yetkili kişilerce hazırlanmalıdır.
Zone sınıflandırmasının ardından ise “Ex Ekipman Yaşam Döngüsü” nü başlatmamız gerekmektedir. Bu döngünün unsurları;
- Zone ve prosese uygun Ex ekipman tasarım, seçim ve monte edilmesi (EN IEC 60079-14)
- Ex ekipman muayene ve bakım (EN IEC 60079-17)
- Ex ekipman tamir ve onarım (EN IEC 60079-19)
olarak özetlenmektedir.
Ex ekipman seçimindeki yol haritasını ana başlıklarla özetlemek gerekirse;
- Tehlikeli bölgeler (ZONE) tanımlanır ve ZONE haritası çıkarılır.
- Kullanılacak aletlerin koruma seviyeleri, kategorileri veya EPL seviyeleri belirlenir.
- Tehlikeli bölgelerin gaz veya toz grupları, IIA, IIB, IIC veya IIIA, IIIB, IIIC gibi belirlenir.
- Tehlikeli bölgede müsaade edilen en yüksek ekipman dış yüzey sıcaklığı (T1- T6) belirlenir.
- Tozlu ortam var ise toz filmi veya toz bulutunun minimum patlama sıcaklıkları ile tutuşma enerjileri belirlenir.
- Harici etkiler ve ortam sıcaklıkları değerlendirilir.
Ex ekipman seçimi aslında EN 1127-1 standardında tanımlanan tutuşturucu kaynakların bertaraf yöntemlerinden biridir. Ancak teknik önlemlerden biri olan gaz algılama yöntemleri de patlamadan korunma yöntemleri arasında kesinlikle olması gereken bir teknik tedbirdir. Her kimyasalın alt alevlenme limiti (LFL) esas alınarak gaz algılama cihazlarının uygun seçimi aynı zamanda kimyasalların bağıl yoğunluklarına göre de gaz algılama cihazlarının uygun yerleşiminin yapılması gerekmektedir.
Bir çok literatürde gaz algılama eşik değerinin ilk alarm seviyesinin kimyasalın LFL değerinin %20’sine; ikinci yani kritik alarm seviyesinin de LFL’in %40’ına set edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Buradaki en önemli unsur ise söz konusu set değerlerinde prosesin nasıl hareket edeceğidir. İşte bu noktada proses ve kimyasal bilgisi oldukça önem arz etmektedir. Bazı proseslerde enerjinin kesilmesi ilave bir risk teşkil ederken bazı proseslerde bu tamamen patlayıcı ortamın tutuşmasını engelleyecek en önemli aksiyon olabilir. Uygun ex ekipman seçimi ve uygun gaz algılama yöntemlerinin uygulanması; patlayıcı ortamlarda güvenli çalışmanın adımlarıdır.
Gamze BALCI
EXTEC Genel Müdür | IECEx CoPC